|
James Mill
Kimdir?
(d. 6 Nisan 1773 – ö. 23 Haziran 1836)
İskoç tarihçi, ekonomist, politika teorisyeni ve filozoftur.
Northwater Bridge'de doğdu. Babası bir ayakkabıcı olan James Mill,
annesi Isabel Fenton'dır. İskoçya'da zengin aileye mensup olmayanlara
tanınan eğitim imkanlarından yararlanarak eğitimini tamamladı. Sir John
Stuart M.P.'nin yardımıyla Montrose Akademisi'nden, felsefe ve Yunanca
eğitimi aldığı Edinburg Üniversitesi'ne gitti. Daha sonra papazlık
eğitimi aldı. 1801 yılında ise Londra'da gazeteci olarak çalışmaya
başladı.
Ek Bilgiler
Forfarshire'li bir ayakkabıcının oğlu olan Mill, 1773 yılında doğdu.
İskoçya'da zengin aileye mensup olmayanlara tanınan eğitim imkanlarından
yararlanarak eğitimini tamamladı. Sir John Stuart M.P.'nin yardımıyla
Montrose Akademisi'nden felsefe ve yunanca eğitimi yaptığı Edinburg
Üniversitesi'ne gitti. Daha sonra papazlık eğitimi aldı. 1801 yılında
ise Londra'da gazeteci olarak çalışmaya başladı.
1808 yılında Jeremy Bentham ile tanıştı. Mill, taraftarı olduğu
Bentham'ın bazı çalışmalarının yayınlanmasında O'na yardımcı oldu. 1807
yılında David Ricardo ile tanıştıktan sonra Ricardo'nun "Principles of
Political Economy and Taxation" adlı eserinin yazılmasında önemli bir
rol oynadı.
Mill, 1806 yılında yazmaya başladığı üç ciltten oluşan "History of
British India" adlı kitabını 1818 yılında yayınladı. 1819
yılında East India House'a atandı. Bu görev sırasında hazırladığı
"Elements of Political Economy" adlı çalışmasını 1828 yılında
yayınladı. 1816 ve 1823 yılları arasında Britannica Ansiklopedisi için
başta hükümet ve kolonilerle ilgili olmak üzere çeşitli konularda
makaleler yazdı. 1824 yılında radikal ve "faydacı" fikirleri savunan bir
gazete olan Westminster Review'in kuruluşunu destekledi. 1824 ve 1828
yılları arasında daha sonra Londra Üniversitesi olan kurumun kuruluşunda
görev aldı.
Ek Bilgiler 2
6 Nisan 1773'te İskoçya'da Forfar (Angus) bölgesinde Northwater
Bridge'de doğdu, 23 Haziran 1836'da Londra'da öldü.
Edinburgh Üniversitesinde felsefe öğrenimi gördü. 1802'de gazetecilik
yapmak üzere Londra'ya gitti. Londra'da Anti-Jacobin Re-view, Britiih
Revieıv, Eclectic Revieıv ve Edinburgh Revieıv dergilerine sürekli yazı
yazdı. Philanthropist adlı derginin yayın yönetmenliğini yaptı. 1808'de
Yararcılık Utilitarianism adı verilen ahlak kuramını ortaya atan Bentham
ile tanıştı ve onun etkisi altında kalarak, bir eylemin eğer mutluluğa
yol açıyorsa doğru, mutluluğa yol açmıyorsa yanlış olduğunu savunan
Yararcılık akımının önderlerinden biri oldu.
"Felsefi köktenciler" olarak da bilinen bu reformcu grubun etkinliğini
genişletmek için çalıştı. Mill,1816-1823 yıllarında Encyclopedia
Britannica'ya yazdığı hükümet, eğitim, basın özgürlüğü ve sömürgeler
maddelerinde yararcılık ilkelerini bu konulara uyguladı ve 1823'tt
Bentham ile birlikte çıkardığı We$tminster Review'de yazdığı, yasama ve
cezaevleri konularındaki yazılarla görüşlerini yaymaya çalıştı. On bir
yıl üzerinde çalıştığı Histoty of Britiih India'yı ("İngiliz
Hindistanı'nın Tarihi") 1817'de üç cilt olarak yayımladı. Bu kitap
toplumsal koşul ve dengeleri göz önüne alarak, Hindistan'ın
sömürgeleştirilmesinin geniş kapsamlı bir irdelenmesi olması anlamında,
alanında ilkti. Aynı zamanda, Hint uygarlığının gelişimi ve İngiliz
egemenliğinin Hint gelenekleri üzerinde yaptığı tahribat üzerine
incelemeleri de içeriyordu.
Mili yaygın oy hakkı ve üyeleri kısa aralıklarla yenilenen yasama
organlarına dayalı bir temsil sisteminin, kendiliğinden, yasamanın
yürütme üzerinde denetim kurmasına yol açacağını düşünüyordu. Mill'e
göre, çoğunluk egemenliği, en çok sayıda kişinin en büyük mutluluğunun
zorunlu önkoşulu değildir. Despot bir hükümdar, aydın ve iyilikseverse
bu mutluluğu bilgisiz çoğunluğun yönetiminden daha etkin bir şekilde
sağlayabilir, ama bunu güvenceye alacak bir kurumsal aygıt gereklidir.
Mill'ii, öte yandan, "yoksulların", "ona sınıflar"a kendilerini temsil
hakkını vereceğinden kuşku duymayarak, toplumsal sınıflar yerine
bireylerin temsil edilmesi üzerinde duruyor, ve bu "ona sınıflar'a seçim
hakkının verilmesiyle, "yoksullar"ın taleplerinin gerçekleşeceğine
inanıyordu. Mili'in, 1806'da doğan ve eğitime ilişkin ilkelerini sıkı
biçimde uygulayarak yetiştirdiği oğlu John Stuart Mill'e göre, babası,
aklın gücüne fazla güvenmekte ve yasamanın bir sınıfın çıkarını temsil
etmekten çıktığı durumda genel çıkara uygun işleyeceğine inanmaktadır.
Mili, 1821'de yayımladığı Elementi of Political Economy'de ("Politik
İktisadın Öğeleri") "felsefi köktencilerin klasik iktisat ve özellikle
Ricardo iktisadı üzerine görüşlerinin bir özetini vermektedir. Bu
kitabında, Malthus'un nüfus üzerine görüşlerinden yola çıkarak,
sermayenin nüfusla aynı oranda artmadığı varsayımıyla, siyasal
reformcuların temel sorununun nüfus artışı olduğunu savunmuş,
Ricardo'nün görüşleri doğrultusunda da, esas olarak, toprağın "hak
edilmemiş" değer artışının vergilenmesi gerektiğini ileri sürmüştür.
Yararcılık'ın psikolojik temelini netleştirmek için yazdığı Analysis of
the Phenomena of the Humarı Mind'dî ("İnsan Aklının Görüngülerinin
Çözümlemesi") Bentham'ın Hartley'den alarak, Yararcılık bağlamında
kullandığı Çağırışımcılık Assodationism kavramı üzerinde durmuştur.
Zihinsel görüngüleri çağrışım ile açıklamaya çalışmış, Yararcılık'ın,
mutluluğun haz alarak ya da acıdan kaçınarak oluştuğu şeklindeki
önermesini genişleterek, bireyin oluşturduğu çağrışımları, bireysel
hazzın kaynağı olarak yorumlamıştır. Mill'in önemi, Bentham'ın
düşüncelerini popüler hale getirmesinden ve onun kuramından yola çıkarak
dönemin önde gelen birçok filozof, iktisatçı, tarihçi ve hukukçusunu
içine alan bir okul kurmasından ileri gelmektedir. Özgün bir katkısı
olmayan Mill'in çalışmalarında, Bentham ya da Hartley'de olmayan pek az
şey vardır. Yararcılık kuramına katkısı, hükümet ve eğitim üzerine
makalelerinde ve Hartley'nin çağrışımcı psikolojisini
genişletmesindedir.
Başlıca Çalışmaları
- An Essay on the Impolicy of a Bounty on the Exportation of Grain,
1804.
- "Lord Lauderdale on Public Wealth", 1804, Literary Journal
- Commerce Defended, 1808.
- Thomas Smith on Money and Exchange, 1808.
- History of British India, 6 vols., 1817
- "Government", 1820, Encycl. Britannica
- Elements of Political Economy, 1821
- "Liberty of the Press", 1823
- Essays on Government, Jurisprudence, Liberty of the Press, Education,
and Prisons and Prison Discipline, 1823.
- An Analysis of the Phenomena of the Human Mind, 2 vols., 1829
- Essay on the Ballot and Fragment on Mackintosh, 1830.
- "Whether Political Economy is Useful", 1836
- The Principles of Toleration, 1837.
|