Hannah Arendt: Kötülüğün Sıradanlığı ve Sıradanlaşması

Filozof Hannah Arendt 1961’de, Soykırım’ın mimarlarından biri olan Adolph Eichmann’ın duruşmasının tanığıydı.

Arendt, Eichmann Kudüs’te adlı kitabında Eichmann’ın bariz “gündelikliği”ni yazar. Rıhtımda Arendt’in önünde duran figür tasavvur edebileceğimiz türden canavarı hiç de andırmaz. Aslında bir kafede ya da sokakta yakışıksız durmazdı.

Duruşmaya tanıklık ettikten sonra Arendt kötülüğün kötü niyetten veya yanlış yapmaktan zevk almaktan kaynaklanmadığı sonucuna varır. İnsanların bu şekilde davranmalarının düşünme ve muhakeme hatalarının kurbanı olmalarından kaynaklandığını ileri sürer. Baskıcı siyasi sistemler bu tür hatalara olan eğilimlerimizden yararlanabilir ve genellikle “düşünülemeyecek” kadar kötü kabul ettiğimiz eylemlerin normal görünmelerini sağlayabilirler.

Arendt’e göre Eichmann, Yahudi toplumuna duyduğu nefretten emirleri etkilerini düşünmeksizin uyguladığı için kötülük yaptı.

Kötülüğün sıradan olduğu fikri kötü eylemlerin dehşetini azaltmaz. Tersine, çok kötü eylemlerde bulunmuş kişileri “canavarlar” olarak görmeyi reddetmek, bu eylemleri günlük hayatımıza daha çok yaklaştırır ve bizi kötülüğün hepimizin bir şekilde yapabileceği bir şey olduğunu düşünmeye davet eder. Arendt siyasi rejimlerimizin yanlışlarına, kendi düşünce ve muhakemelerimizdeki olası hatalara karşı uyanık olmamız gerektiğini söyler.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı