Galen, en önde gelen Antik Çağ hekimlerinden biri olmasının yanı sıra felsefi yazılarının çoğu kaybolmuş olsa da aynı zamanda döneminin en önemli filozoflarından birisidir. Onun felsefi görüşleri biyolojik olarak ortaya koyduğu kimi uygulamalarda açıkça kendini göstermektedir.

Galen anatomiyle ilgili kilit öneme sahip kimi gözlemlere sahiptir; ancak bunların çoğu diğer primatlar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Galen‘in gözlem yapmaya dönük bu yatkınlığı kendi geliştirdiği teorilerin eleştirel ampirizm sınıfına dâhil edilmesine neden olmuştur.

Galen tıp anlayışını ve öğretisini geliştirmek için engin bilgi birikimini en ileri gözlemsel pratiklerle birleştiren, çok okuyan ve araştıran önemli bir bilgindi de. Gözlemsel uygulamalarını sık sık Platon ve Aristoteles’in doğa felsefesiyle destekleyen Galen, tıp teorisinde öncü bir olma niteliğini en az bin dört yüz yıl boyunca sürdürmeyi başarmış bir isimdir.

Galen, karşısındaki hastayı onun tüm kendine özgülüğü içinde ele almak ile doğa bilimleri ilkelerinin tıpta uygulanmasını ifade eden biyomedikal biliminin genel ilkesinin bir temsili olarak anlamak arasındaki metodolojik farkı doğru biçimde analiz etmiştir. Galen’in bu tartışmaya bizzat dâhil olması, vardığı sonuçları günümüz tıbbı için de geçerli kılmaktadır.

Galen kimdir?

Galen (129 – 201) Antik Roma’nın en önemli hekimlerindendir. Claude Galen ya da Bergamalı Galen; Yunanca Galenos, Latince Galenus olarak bilinir. İslam dünyasında Calinus olarak da bilinir.

Galen, Galenos

İlk eğitimini mimar olan babası Nikon’dan alan Galen bugün Türkiye toprakları içinde kalan Bergama’da (Pergamon) doğmuş ve uzun yıllar Roma’da yaşamıştır. Babasından daha çok geometrik ve aritmetik dersleri alırken aynı zamanda mantık ve tıp alanlarında da eğitim görmesi için Bergama, İzmir, Corinthos ve İskenderiye’ye giderek buralarda tıp eğitimi görmüştür. Eğitimi sırasında Aristotelesçi filozoflarla tanışmıştır. Daha sonra Bergama’ya geri dönmüştür.

Lucius Verus ve Marcus Aurelius tarafından, İtalya’nın kuzayindeki bir askerî harekat için çağırılmıştır. Lucius Verus’un 169 yılındaki ani ölümünden sonra Galen Roma’ya dönmüş ve Marcus Aurelius ve daha sonraki imparatorlar Commodus ve Septimus Severus için fizikçi olarak hizmet etmiştir.

Bu arada tıp ve felsefe konularında ders verirken, bu alanlarla ilgili olarak eserler yazmıştır. Ancak, Roma’da çıkan yangında aralarında Aristoteles gibi filozoflarında da bulunduğu çoğu kişiye ait kitaplarla birlikte kendi eserleri de yanmıştır.

Roma’da gladyatörlerin cerrahlığını yapmış, sonra imparatorluk sarayına hekim olmuştur. Tedavi çalışmalarının yanı sıra anatomi, fizyoloji, farmakoloji ve ayrıca felsefe ile ilgilenmiştir.

Zamanın tıp bilimine tamamıyla hâkim olan Galen, bu bilim dalını orijinal ilkelere göre yeniden düzenlemiştir. Galen ününü özellikle araştırma metoduyla kazanmıştır. Galen’e göre analizler hastalıkların incelenip iyileştirilmesinin temelini oluşturur.

Öte yandan felsefe ile de uğraşan Galen‘in kafasında şekillenen düşünceler yeni yeni kendini göstermekte olan Hristiyanlık ile bağdaşmaktadır. Bu nedenle Galen’in ilmî araştırma ve tezleri Kilise tarafından kabul görmüştür.

Galen’in 400 yazılı eserinden günümüze 100 kadarı ulaşmış, bu eserler kilisenin korunmasına alındığı için hızla yayılmıştır.

Ölümünden sonra arkasında, uzun bir dönem boyunca başvuru kitabı olarak kabul görmüş çok sayıda eser bırakmıştır.

Galen ayrıca Eczacılığın ve Farmasötik Teknolojinin babası olarak da görülmektedir.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım