Felsefe hakkında her şey…

Güç İstenci (Kudret İradesi) Nedir, Ne Demektir?

04.11.2019
6.967

Nietzsche’de kudret iradesi, öğretinin doğuşu Nietzsche’nin yaşamıyla paralel olarak incelendiğinde, başlangıçtan itibaren hep mevcuttur.

Nietzsche’nin kudret iradesi ifadesiyle kastı, yaratıcılıkla alakalıdır. Nietzsche’ye göre “insanlığın içinde müthiş bir güç, kendini deşarj etmek ve yaratmak istemektedir.” Buna göre insanlıkta dahil olmak üzere her canlı, kudret için yaşar ve yok olur. Kudretin ise yegane yolu, yaratmaktan geçer. Değer yaratan, değer yıkan ve zamanında ölmesini bilen bir yaratıcılık!

Şöyle der Nietzsche: “Ben nerede canlı bir varlık buyduysam, orada kudrete yönelik iradeyi gördüm. Hizmet edenin iradesinde bile efendi olabilme iradesini gözlemledim.”

Bu fikri yapısıyla Nietzsche, köle ve efendi ayrımını “evet”ler, onaylar. Canlılar arasındaki hiyerarşi, özelliklede Nietzsche’de “tür” ve “cins” kavramlarıyla açığa çıkmaktadır.

“Hayatın devam edegelen deneyi” olan insanda; kudret, iktidar hissiyatı, içgüdüsel olarak insanı eylemlere zorlar. İrade tatmin olamamışsa, Nietzsche’ye göre insan zevk alır; çünkü Nietzsche hazzı, iradenin tatminsizliğinden kaynaklanan bir durum olarak görür.

“İradenin tatmini değildir zevkin sebebi. Tersine irade ileriye gitmek ister ve o engel olan her şeyin üstesinden gelmeye çalışır. Zevk hissi, düpedüz iradenin tatminsizliğinden kaynaklanır. Onun rakipsiz ve dirençsiz olarak yeterli doyuma ulaşamamasıdır.”

Nietzsche, hayattaki eylemleri yönlendiren hissin kaynağını kudret iradesi olarak vermeye kalkmakla kalmaz. Nietzsche’ye göre her şey, kudret iradesinin nihai şekillendirişleridir. Güç istencinin yadsınamayacak bastırışıyla insan, yaşamak için veya mutluluk için değil güç için yaşamalıdır.

Hayatta amacı mutluluk ve haz olarak olarak tanımlayanları küçümser ve “ayaktakımı” olarak adlandırır.

Güç İstenci-Kudret İradesi olarak öldükten sonra yayımlanan eserinin sonunda şöyle der: “… En gizliler! En güçlüler! En korkusuzlar! En yarıgecemsiler! Bir ışık ister misiniz? Bu dünya kudrete yönelik iradedir. Bunun dışında hiçbir şey değildir. Bizzat sizde kudrete yönelik iradesiniz. Bunun dışında hiçbir şey değilsiniz!”

Hayatın en temel istenci olarak Nietzsche’de tanımlanan bu kavram, Nietzsche’ye Schopenhauer’den miras kalmıştır. Tüm evrenin, insan dahil “tek bir istenç” tarafından yönetilmesi!

Güç İstenci, Nietzsche’ye göre evrenin her türlü devinimindeki en temel istenç olmakla beraber, tüm detayları mikro ve makro kozmosu kaplar. Tüm değişim ve dönüşümler, bu istencin farklı kisvelere bürünmüş halidir. Her detayda bu istencin izlerini yakalamak mümkündür.

Şöyle der Nietzsche Güç İstenci adlı yapıtının sonunda: “… Bu dünya başlangıcı ve sonu olmayan güçten bir canavardır. Büyüklüğün, güç büyüklüğünün çelikten sabit bir toplamıdır. O, ne daha büyür ne de daha küçülür. Kendini tüketmez. Tersine sadece değişir; ama bütün olarak değişmez derecede büyüktür.”

Nietzsche’nin dünya üzerine yaptığı bu yorum, Güç İstenci adlı temel eserinin bitişindeki ünlü yorumdur. Kimi yorumcular, bu güçlü yorumun, Nietzsche’nin felsefesinin temeli olarak alınması ve felsefesinin analizini bu yolla yapmak gerektiğini düşünür.

Her türlü değişimin temel olan istençte asla bir azalma ya da artma yapmadığı düşüncesi, madde-enerji dönüşümünün sürekli olarak aynı kaldığı kanununu hatırlatır. Bu sebeple madde ve enerjinin birbirine bütün halinde eksilmeden dönüşümü, genel manada güç istencinin değişmeyecek kadar büyüklüğüne yorumlanabilir. Dolayısıyla Nietzsche’ye göre her türlü oluşum ve değişim, güç istencinin ifadesidir.

Canlılar dünyasındaki tüm çekişme, çelişme, savaşım ve değişme Nietzsche’ye göre bu istenç temelindedir. Nietzsche bunu şu sözleriyle ifade eder: “Ben nerede canlı bir şey bulduysam, orada güce yönelik iradeyi gördüm. Hizmet edenin iradesinde bile, efendi olmanın iradesini gözlemledim…”

Canlı olan ne varsa, tüm davranışları bu temel istencin ifadesi olup, Darwin’in iddia ettiğinden farklı bir durum oluşturur; çünkü hayatın temel istenci Nietzsche’ye göre “hayatta kalabilmek” değil, iktidar sahibi olabilmektir. Özellikle de bu istencin köklerini antik yunanda bulmak mümkündür. Bu düşüncenin gelişmesinin sebebi, zaten Nietzsche’nin Sokrates öncesi Yunan felsefesini detaylı olarak incelemesine ve Sokrates öncesi Yunan felsefesine hayran olmasına bağlıdır.

Nietzsche’ye göre insanlar arasında bir güç hiyerarşisi vardır. Bu hiyerarşi, gücü isteme bazındadır. Bu sebeple daha az güçlüler, güçlülere hizmet eder; fakat bu hizmetteki amaç daha güçlü olabilmektir. Bu durumu Nietzsche şöyle açıklar: “Daha güçlü olana daha zayıf olanın hizmet etmesi, bunun için onu iradesi ikna eder ki zayıf olan üzerine hükmetsin. Sadece bu o zevkten vazgeçemez. Nasıl daha küçük olan daha büyük olana kendisini verirse, en küçük olandan zevk ve güç alması için, tıpkı bunun gibi en büyük olan da kendini kudret uğruna verir , hayatını bunun için kullanır. Bu en büyük olanın kendini teslim etmesi, vermesi, onun riziko ve tehlikelerle ölüm için zar atmasıdır.”

Nietzsche, güç istencinin anlaşılması ve yerinde olarak kavranmasına engel olan bazı konulardan bahseder. Nietzsche’ye göre bunların başında “mutluluk duygusu” gelir. Mutluluk duygusu gerçekte güç istencinin bir yan ürünü olmasına rağmen, yabancılaşmış (Decadence) ruhların tanımlamasıyla hayatın amacı olarak adlandırılır. Bu sebeple insan, hayatta sadece mutluluğu aramalıdır. Huzur ve mutluluk için çaba sarf eden insan, böylelikle asıl olan hayatın itici gücünü, devindiricisini yadsımış ve uzaklaşmış olur.

Bu konuda Nietzsche’nin yorumu şöyledir: “Mutluluk hedef değildir. Tersine kudret duygusu hedeftir. İnsanın ve insanlığın içinde müthiş bir güç kendini deşarj etmek, yaratmak istemektedir. O, hiçbir zaman mutluluk hedefi olmayan patlamaların kesintisiz zinciridir.”

Diğer bir engelleyici durum ise zevktir. Nietzsche’ye göre “bozulan ruhlar” , zevki amaç edinip dünyaya çürümüş gözlerle bakmaktadır.

Nietzsche bu tip insanları “tiksinti verici” olarak tanımlar. Hayattaki amacı zevk olarak tanımlamak ve her türlü zevki, bu dünyanın nimeti ve tadılması gereken bir şey gibi algılamak büyük bir hatadır. İnsanı gerçek amaçtan soyutlayarak zevk gibi bir “yan ürün”ün
hakimiyeti almak, Nietzsche’ye yozlaşma (decadence)’nin en tekin etkisidir.

Zevk hakkında Nietzsche şöyle yorumda bulunur: “İradenin tatmini değildir zevkin sebebi; tersine irade ileriye gitmek ister ve kendine engel olan her şeyin üstesinden gelmeye çalışır. Zevk hissi düpedüz iradenin tatminsizliğinden ortaya çıkar. Onun rakipsiz ve dirençsiz olarak yeterli doyuma ulaşamamasıdır.”

Son olarak güç kavramına gelmek istiyorum. Yüzeysel okuyucular genel olarak güç kavramını; maddi zenginlik, para türü şeylerce algılar ve yorumlar; fakat Nietzsche’de tasarlanan ve en temel istenç olarak tanımlanan bu ifade, günlük hayatta kullanılan güç tanımından çok daha derin ve geniş kapsamlıdır ki tüm gerçekliği kaplar.

Nietzsche’ye göre her şey doğadaki güç dalgalarının bir yansıması, etkisidir. Bilincimize etki eden bu itici güç, her insanda farklı olarak adlandırılsa da o değişmez olarak kalan bir bütün olmayı sürdürür.

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...