Orphik din ya da Orfizm
Bir din hareketi olan Orphik; sarkıcı, kâhin, büyücü Orpheus’a bağlanır: Orpheus, orphik dinin kurucusu sayılır. Thrakia’da doğan bu hareket, oradan altıncı yüzyılda Yunanistan’a ve aşağı İtalya’ya geçmiştir. Orphik, dionysik-mistik bir kurtuluş dinidir. Homeros’taki tanrıların dindiremedikleri bir ruh ihtiyacını karşılar, giderir.
Ophik dinin mitosu şöyledir:
Başlangıçta Khronos (zaman) evreni yarattı. Evrenden tanrı Phanes doğdu. Hem erkek, hem dişi olan Phanes, Nyks’i (gece) doğurdu: onunla birleşerek Gaia (toprak), Uranos (gök) ve Kronos’u dünyaya getirdi. Kronos’un oğlu Zeus, Phanes’i yutarak dünya egemenliğini ele geçirdi. Zeus, kızı Persephone Demeter ile birleşip Dionysos Zagreus’u yarattı. Dionysos Zagreus, Titanlar tarafından parçalandı, yutuldu. Bunun üzerine Zeus, yıldırımlarının alevleriyle Titanları mahvetti. Ama Titanların külünden insan soyu vücuda geldi, insan soyunda Titanların kötü, yutulmuş Dionysos çocuğun tanrısal iyi huyları birleşti. Athena, parçalanan çocuğun yüreğini kurtarmıştı, Zeus bu yüreği yedi, sonra da Dionyses Lyseus’u (kurtarıcı) yarattı. İnsandaki tanrısal ruh, bedende (soma) bir mezarda (sema) gibi hapistir, öte dünyaya kavuşmaya çabalar. Dionysik taraf, titanik unsurlardan tem izlenmek ister. Bunun içinde ruh, günahından temizlenmek üzere, birçok vücutlarda dolaşır. Arınma, dürüst bir yaşayış, canlıların verdikleri besinlerden (et, yumurta) el çekiş sayesinde olacaktır. İyileri mutlu bir öte dünya bekler, kötüler ise ölüler hâkiminin karsısına çıkacaklar, Tartaros bataklığına götürüleceklerdir.
Orphik dininin Tanrısı Yunanistan’a Trakya’dan gelen Dionysos’tur. Tanrının huzurunda, bağ kütüğü (asma) kutsaldır. Bu nedenle olsa gerek Tanrı Dionysos, kendinden geçme ve sarhoşluk durumlarını kutsar. Bu dinin inananları kendinden geçme ve sarhoşluk durumlarında Tanrıya tapınırlar. Oysa Homer döneminin Tanrıları karşımıza idealleştirilmiş insan görünümünde getirilirler. Bu klasik dönemde Tanrılara tapınmak için muhteşem ve aydınlık tapınaklar yapılmış, tapınmalar belli törenler biçiminde olmuştur.
Yunanistan’daki klasik dönem tapınma biçimleri ile Dionysos’a tapınma biçimleri birbirinden kesinlikle çok farklıdır. Dionysos’a özellikle geceleri fener alayları düzenlenerek coşkuyla tapınılır. Bu törenler sırasında özellikle kadınlar kendilerinden geçer. Bu dini inanışa göre insan ancak kendinden geçerek Dionysos ile birleşebilir.
Kaynak: Necatigil, B. (1988). 100 Soruda Mitologya; İstanbul: Gerçek Yayınaevi
