Felsefe hakkında her şey…

Friedrich August von Hayek

21.02.2024
105
Friedrich August von Hayek

Friedrich August von Hayek 8 Mayıs 1899 ila 23 Mart 1992 tairhleri arasında yaşamış olan Keynesçi refah devleti ve totaliter sosyalizm eleştirileriyle tanınan Avusturya doğumlu İngiliz ekonomist ve düşünürdür. 1974 yılında Nobel Ekonomi Ödülü‘nü İsveçli ekonomist Gunnar Myrdal ile paylaşmıştır.

Hayek‘in babası August bir hekimdi ve aynı zamanda Viyana Üniversitesinde botanik profesörü olarak çalışıyordu. Annesi Felicitas, bir profesör ve önemli bir devlet memuru olan Franz von Juraschek’in kızıydı. Annesinin ailesi nispeten varlıklı olduğu için Hayek ve iki küçük erkek kardeşi, o zamanlar Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun başkenti olan Viyana’da rahat bir çocukluk geçirdiler.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Hayek, İtalya cephesinde bir sahra topçu bataryasında görev yaptı ve savaştan sonra Viyana Üniversitesine kaydoldu. Hayek, üniversitenin ilk yıllarında hem hukuk hem de psikolojiye ilgi duydu, ancak 1921’de ilk diploması için hukukta karar kıldı. Sınıf arkadaşları arasında Fritz Machlup, Gottfried von Haberler ve Oskar Morgenstern gibi ileride önde gelen iktisatçılar olacak kişiler vardı.

Hayek, üniversitedeki son yılı olan 1923’te Avusturyalı iktisatçı Friedrich von Wieser’in yanında çalıştı ve politik ekonomi alanında ikinci bir doktora derecesi aldı. Aynı zamanda bir devlet dairesinde geçici olarak çalışmaya başladı ve burada para teorisyeni ve sosyalizm üzerine kitap uzunluğunda bir eleştirinin yazarı olan Ludwig von Mises ile tanıştı.

Von Mises kısa zaman içinde Hayek’in akıl hocası haline geldi. Hayek, 1923-24 yıllarında Amerika Birleşik Devletleri’ne yaptığı bir geziden sonra Viyana’ya döndü, evlendi ve von Mises’in yardımıyla yeni kurulan Avusturya Konjonktür Araştırmaları Enstitüsü‘nün müdürü oldu. Hayek ayrıca von Mises’in iki haftada bir düzenlediği seminerlere düzenli olarak katılmaya başladı, Habilitasyon‘unu (üniversite hocası olmak için gerekli bir adım olan sözlü sınav) geçti ve ilk kitabı olan Para Teorisi ve Ticaret Döngüsü‘nü 1929’da yayınladı.

1931 yılının başlarında Hayek, Lionel Robbins tarafından Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu’nda (LSE) para ekonomisi üzerine dört ders vermek üzere İngiltere’ye davet edildi. Bu dersler Hayek’in ertesi yıl LSE’de Tooke Ekonomi Bilimi ve İstatistik Profesörü olarak atanmasına yol açacak ve Hayek 1938’de İngiliz vatandaşlığına geçerek 1950’ye kadar bu görevde kalacaktır.

İngiltere’ye gelir gelmez Hayek, Cambridge Üniversitesinden ekonomist John Maynard Keynes ile gelişmiş bir ekonomide paranın rolü ve etkisine ilişkin teorileri üzerine bir tartışmaya girdi. Hayek, Keynes’in 1930 tarihli kitabı A Treatise on Money (Para Üzerine Bir İnceleme) üzerine uzun bir eleştiri yazısı yazmış, Keynes de Hayek’in son kitabı Prices and Production‘a (Fiyatlar ve Üretim) karşı sert bir yanıt vermiştir. Her iki iktisatçı da diğer iktisatçılar tarafından eleştirildi ve bu durum her birinin kendi çerçevesini yeniden gözden geçirmesine neden oldu.

Keynes, 1936’da belki de yüzyılın en ünlü ekonomi kitabı haline gelecek olan İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi‘ni yayınlayarak birinci oldu. Hayek‘in kendi kitabı, Sermayenin Saf Teorisi, 1941 yılına kadar ortaya çıkmadı ve hem İkinci Dünya Savaşı hem de kitabın anlaşılmazlığı, Keynes’in çalışmasından çok daha az fark edilmesine neden oldu.

1980’lerin başında Hayek, sosyalizmin bir eleştirisi olan son kitabını yazmaya başladı. Sağlığı kötüye gittiği için, başka bir akademisyen, filozof William W. Bartley III, 1988’de yayınlanan The Fatal Conceit adlı son cildin düzenlenmesine yardımcı oldu. Hayek dört yıl sonra, Almanya’nın yeniden birleşmesini görecek kadar uzun yaşayarak öldü.

Yazan: Sosyolog Ömer Yıldırım

İlgili konular:

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...