Radikal Empirizm (Radikal Ampirizm) Nedir?

William James filozof olduğu kadar psikologdur da ve fikirlerinin uygulamalarını bilgi teorisinde olduğu kadar insan psikolojisinde de görmektedir. İnsanların belirli inançlar özellikle dini olanlara psikolojik olarak ihtiyaçları olduğunu fark eder.

James her ne kadar doğrulanabilir bir gerçek olmasa da Tanrı inancının, eğer onu daha tatminkâr bir hayata doğru götürüyorsa ya da ölüm korkusunun üstesinden gelmesini sağlıyorsa, inanana yararlı olduğunu düşünür. Bunlar -daha tatminkâr bir hayat ve ölümü korkusuzca karşılamak- doğru hale gelir, bir inancın sonucu olarak oluşurlar ve kararlarla eylemler onlara göre düzenlenir.

Pragmatik doğru mefhumuyla birlikte ve onunla çok ilişkili olarak James adına “radikal ampirizm” dediği bir tür metafizik sunar. Bu yaklaşım gerçekliği, doğrunun süreç olmasıyla aynı şekilde dinamik ve aktif bir süreç hâline getirir. Kendisinden önceki geleneksel ampiristler gibi James değişen dünyanın bir şekilde gerçek olmadığını öne süren rasyonalist mefhumu reddeder; ama sanki doğrunun sürekli olması sağlanıyormuş gibi “pragmatizm için (gerçeklik) hâlâ yapım aşamasındadır” diyecek kadar ileri gider.

Gerçekliğin bu “akış”ının, hem sürekli bir değişim halinde bulunduğundan hem de onu gözlemlemenin analizin doğruluğunu etkilemesi nedeniyle ampirik analize elverişli olmadığına inanır. James’in radikal ampirizminde, zihin ve maddenin biçimlendiği gerçekliğin nihai esası saf deneyimdir.

Radikal empirizm haklı kılınmış bir savın doğrudan ya da dolaylı olarak deneye dayanması gerektiğini iddia eder. Deneyle en az ilişkili gibi görünen önemeler bile, hatta matematiğin aksiyomları, mantığın ilk ilkeleri bile, radikal empirizme göre, deneysel savlardır. Bir başka deyişle, onlar deneye dayanır. Onlar, bu düşünce okuluna göre, deneyin bizi kendileriyle tanıştırdığı tekil savlara dayanan tümevarımsal genellemelerden başka hiçbir şey değildirler.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı