Horney’in Kişilik Kuramı
Freud’un cinselliği ön plana almasının yanında doğuştan erkek ve kadın kişilik yapılarının farklılaştığı ile ilgili iddialarına karşı çıkan Horney, kadınların cinsiyetlerinden dolayı daha farklı kişilik özellikleri göstermesinin sebebinin biyolojik değil toplumsal faktörler olduğunu vurgulamıştır.
Freud, insan davranışında etkili kaygının cinsel çatışmalarla meydana geldiğinden bahsederken Horney kaygının cinsel olmayan ortamlarda da görülebildiğini ileri sürmektedir. Örneğin çocukların küçük yaşlarda anne babalarından yeterli bakım ve desteği görememeleri kaygı sebebidir ve bu kaygı durumunda doyum ve güvenliğe ilişkin savunma durumları geliştirirler (Morris, 2002). Horney yetişkinlerin sorunlarını çözmede kısaca duyguların değişkenliği olarak tanımlanan nevrotik eğilimlerden birini benimsediğini öne sürmektedir. Horney, duygusal sorunlarla uğraşmada ve bireyin kendi güvenliğini sağlamada nevrotik eğilimlerin etkili olduğunu ileri sürmektedir. Horney’in ortaya koyduğu nevrotik eğilimler insanlara yönelmek, insanlara karşı hareket etmek ve insanlardan uzaklaşmak şeklinde sıralanmaktadır. İnsanlara yönetmek olarak adlandırılan ve diğerlerine bağımlı bir yapıp işaret eden bu durumda, çocuklar anne babalarından sürekli ilgi ve kabul görmek isterler. Çocuklar bu beklentiyi diğer ilişkilerine de yansıtır. Bu çocuklar yetişkin olduklarında da sürekli ilgi görmek isterler.
İstenmeyen ya da yalnız kişi olmamak için herkese bağlanabilen bu tarzdaki kişilerin uzun ve sürekli bir ilişki kurmaları zordur. Bu kişiler sürekli sevgi talep eder ve karşısındaki kişiye neredeyse bıktırıcı şekilde bağlanırlar. İsanlara karşı hareket eden bireyler, diğer bireylerle savaşmayı kaygıdan kurtulmanın bir yolu olarak görürler. Kötü aile ortamı ile mücadelenin anlamı çocuk için saldırganlık ve düşmanlık olabilmektedir. Diğer çocuklar korkusundan bu tarz çocuklara saygı gösterir ama arkadaşlık kurmaya istekli olmazlar. İleriki yaşamlarında bu tarz çocuklar diğerlerini sömüren ve diğerlerini kıran bir yapı gösterirler. Bu tarz yetişkinler diğer insanlara karşı, kendilerine bir kötülük gelmeden “en iyi savunma saldırıdır” şeklinde bir yol benimseyerek hareket ederler. İnsanlardan uzaklaşmada kaygı verici durumdan kurtulmak için bazı çocuklar birilerine bağımlı ya da onlarla düşmanca ilişkiler kurmak yerine kimseyle ilişki kurmama yolunu seçebilirler. Kendi kendilerine yeteceklerine inanırlar. Diğer bireylerle ilişkilerin daha az olduğu işler, bu kişilerin tercihlerinde öncelik taşır. Duygusal deneyimler onlar için zararlı olabileceğinden, duygusal deneyimlere karşı kapandırlar.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
