John Langshaw Austin’in Hayatı ve Eserleri

John Langshaw Austin 1911 yılında İngiltere’de Lancaster’da doğdu. Babası bir mimardı. Ailesi 1922 yılında İskoçya’ya taşındı.

Shrewsbury School ve Balliol College’da eğitim gördü. 1929’da Oxford Üniversitesi’ne klasikleri okumak üzere geldi. Bu dönemde felsefeye ve özellikle Aristoteles’e olan ilgisi arttı. İkinci Dünya Savaşı’nda MI6 için çalıştı ve savaş sonrasında Oxford Üniversitesi’nde ahlâk felsefesi alanında ders vermeye başladı. 1950’li yılların ortalarında Austin, Harvard ve Berkeley Üniversiteleri’nde ziyaretçi öğretim üyesi olarak bulundu. 1955’te Harvard’da verdiği dersleri How to Do Things With Words başlığı ile yayımlandı. Bu dönemde Noam Chomsky ile tanıştı ve dostluk kurdu. 1956-1957 yıllarında Aristotelian Society’nin başkanlığını yürüttü. 1960 yılında 48 yaşındayken akciğer kanseri nedeniyle yaşama veda etti.

Austin, konuşma edimleri kavramının önde gelen savunucusu olarak bilinir. Austin, konuşmanın kendisini bir eylem türü olarak çözümlemesiyle tanındı. Dili verili bir gerçekliği betimleyen edilgin bir pratik olarak değil, gerçeklikleri etkilemek ve ortaya çıkarmak üzere kullandığımız bir pratik olarak düşünmemiz gerektiğini savundu. Söz edimleri kavramı daha sonra başka felsefeciler tarafından da kullanıldı ve geliştirildi. Özellikle Amerikalı felsefeci John Searle, konuşma edimlerine dayanan kapsamlı bir kuram geliştirdi. Sözcüklerin gündelik kullanımlarını çözümlemeye dayalı anlambilim anlayışı nedeniyle geç dönem Wittgenstein ve Gilbert Ryle ile birlikte gündelik dili esasa alan felsefe anlayışının kurucuları arasında yer aldı. Öte yandan Wittgestein’ın görüşleri ile kendi felsefesi arasında bağ kurmayı reddetti ve kendi düşünce biçimini G.W.Moore’un felsefî görüşlerinin etkisinde geliştiğini iddia etti. Austin’in analitik felsefeye önemli bir katkısı da Gottlob Frege’nin Grundlagen der Aritmetik adlı eserini 1952 yılında Foundations of Arithmetic başlığı ile İngilizceye çevirmesidir.

Söz eylem kuramını geliştiren İngiliz filozof, 26 Mart 1911 yılında Lancester’da dünyaya gelmiş, 8 Şubat 1960 yılına Oxford’da hayata gözlerini kapamıştır.

Austin Lancester’da doğmuş ve Oxford’da Balliol Kolejinde akademik eğitimini almıştır. 1952 yılından ölümüne kadar Oxford Üniversitesi’nde ahlak derslerine profesör olarak katılmıştır. Oxford’da bulunan en hatırı sayılır ahlak profesörlerinden biridir.

1952-1960 yılları arasında Oxford Üniversitesi’nde ahlak felsefesi profesörü olarak görev yaptı. Aristoteles etiği ve Leibniz felsefesi üzerinde uzmanlaştı. “Dilci fenomenoloji” adını verdiği bir dizi söz edimleri çözümlemesi tekniği kullandı ve böylece ardılı olan Searle’ün katkılarıyla daha sağlam bir kuramsal çerçeveye oturacak olan “söz edimleri teorisi” nin temellerini attı. Austin, gündelik dilde olağan olarak kullanılan sözcelemlerin ciddiyetle ele alınmasının felsefedeki kimi geleneksel sorunların çözümüne katkı sağlayacağını savundu ve bu savıyla Wittgenstein’ın döneminde açtığı yoldan ilerleyerek sonradan “gündelik dilin felsefesi” adıyla anılacak olan akımın öncüleri arasında yer aldı. Wittgenstein’ın dilin dünyaya açılan biricik algı kapımız olduğu biçimindeki tezini benimseyerek algı dili konusunda çözümlemeler yaptı. Austin’in dil anlayışı, anlam sorununa önerilen çözümler için yapılan sınıflamada “pragmatik” bir yaklaşım olarak değerlendirildi. Frege’nin Aritmetiğin Temelleri kitabının İngilizce çevirisi ve kaleme aldığı birkaç makalesi dışında, hayattayken hiçbir yapıtını yayımlatmadı. 1960 yılında öldü.

Ölümünden sonra, Oxford’taki meslektaşları tarafından yayımlanan eserleri: Philosophical Papers (1961), Sens and Sensibilia (1962), How to do Things with Words (1962). (Altınörs,2000).

Austin esasında ‘ahlak’tan daha çok ‘dil felsefesi’yle ilgilenmiştir. Özellikle 1955 yılında “How to Do Things with Words” adlı eseri ve ölümünden sonra yayınlanan ders notları sayesinde Austin, “söz eylem kuramı”nın kurucusu olarak kabul görmüştür.

Austin “How to Do Things with Words” eserinde verifikasyonist düşüncenin temsilci ve de başka filozoflara şunu göstermiştir: Dilsel anlam ve hakikatin koşullarıyla yetinmek gibi bir düşünce, hatadır. Bir ifadenin, aynı zamanda bir eylemle sergilendiğinin gözden kaçırılmaması gerektiğini belirtmiştir. İleri sürdüğü ilk teorisinde ‘Performativ’ (uygulayıcı) ve ‘Konstativ’ (oluşturucu) kavramları arasında fark olduğunu belirtmiştir.

Performativ ifadeler, başarı veya başarısızlık olarak adlandırılabilirken, konstantiv ifadelerin doğru ya da yanlış olarak değerlendirilebileceğini belirtmiştir. Daha sonraları Austin bu teorisini reddederek, her ifadenin aynı zamanda 3 boyutu olduğunu ileri sürmüştür.

Daha sonraları Austin bu teorisini reddederek, her ifadenin eşzamanlı ve 3 boyutlu olduğunu ileri sürmüştür. Bunlar:

Düz söz (Locution): Bir sözlüğe ait olup, dilbilgisine sahip kelimelerin ifadeleridir. Bu aşamada kelimelerin gerçekliklerinin ölçümü yapılabilir. Edim söz (Illocution): İfadelerin görev ve rollerinden bahseder. Örneğin, bir özür dileme, bir emir verme ya da tespit edilen bir şeyi söyleme gibi. Etkisöz (Perlocution): İfadenin dolaysız aktarılmasıdır. Örneğin; verilen bir sözün tutulması olgusu.

Austin’in “Edimsöz eylemi” başarı koşullarının var olduğunu iddia etmiştir. Bu koşullar, öncelikli şart olarak eylemlerin icra edilmesini gerektirir. Austin, bu eylemlerin icrasının, belirli uzlaşılmış sonuçlara bağlı olduğunu belirtmiştir.

“How to Do Things With Words” (Söz- eylem kuramı) Austin’in asıl eseridir. Ancak bunun yanı sıra “Philosophical Papers” (Felsefi Kâğıtlar) ve “Sense and Sensibilia” (Algı ve Duyarlılık) eserleri de ölümünden sonra yayımlanmıştır.

Metnin orijinal basımı Austin’in el yazması şeklindedir (Bodleian Library, MS. Eng. Misc. C. 394/5) ve aynı başlık altında derse misafir olarak katılan birinin tuttuğu, 1955 yılında Austin’in Harward’da “William James Lectures” (William James Dersleri) ders notları da vardır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı