|
|
Friedrich Ludwig Gottlob Frege Kimdir?
(8 Kasım 1848 - 26 Temmuz 1925)
Modern Matematiksel Mantık'ın ve Analitik felsefenin kurucusu sayılan
Alman matematikçi, mantıkçı ve filozoftur.
Wismar'da doğdu. 1869'da Jena Üniversitesi'nde öğrenime başladı ve iki
yıl sonra, 1873'te Felsefe Doktoru unvanını aldığı Göttingen'e taşındı.
İki yıl sonra Jena'ya döndü ve matematik dersleri vermeye başladı.
Matematik alanında 1879'da doçent ve 1896'da profesör oldu. 1925'de Bad
Kleinen'de öldü.
Frege Hakkındaki Diğer Başlıklara da Bakınız:
Özetle;
Frege, 1874’ten 1918’e kadar süren akademik çalışmalarının büyük bir bölümünü tek bir amaca
hasretmiştir: Aritmetiği mantığa indirgeyerek sağ-
lam bir temele oturtmak. Frege’nin aritmetiği
mantıksal olana indirgeme projesi, hem sayıların
tek tek tanımlanmasını hem de sayıların sırasının
yakalanmasını içermektedir. Frege, 1884 tarihli
aritmetiğin temelleri üzerine yazdığı eserinde,
(Die Grundlagen der Arithmetik, eine logischmatematische
Untersuchung über den Begriff der
Zahl ) ve 1893 yılında ilk ve tek cildini yayımladığı
aritmetiğin temel yasaları hakkında yazdığı
eserinde de (Die Grundgeseztze der Arithmetik)
tek tek (sayal; İng. cardinal) sayıların saf mantıktan nasıl türetilebileceğini ortaya koymaya çalışmıştır. Frege, bu çalışmalarının sonucunda aritmetiğe ilişkin tüm doğru önermeleri biçimsel bir
dizge içerisinde temsil etmeye çalışmıştır.
Frege’nin dil felsefesinin gelişimi bakımından belki
de en önemli etkisi Sinn (“anlam”) ve Bedeutung (“gönderim”; “gönderge” ya da
“yönletim” biçiminde çevirileri de mevcuttur) arasında yaptığı ayrım olmuştur. 1892 yılında yazdığı “Über Sinn
und Bedeutung” başlıklı makalesinde Frege, anlamı
ve gönderimi bir ifadenin işaret etme biçiminde
belirleyici olan iki farklı cihet olarak sunmuştur.
Frege, ilk aşamada özel adların gönderiminden
söz etmiştir. Söz konusu adı taşıyan nesnenin
kendisi, adın gönderimini oluşturur. Ancak
daha sonra, gönderimi ad dışındaki ifadeler için
de kullanmıştır. Örneğin, Frege’ye göre bir önermenin
(haber tümcesinin) gönderimi, söz konusu
önermenin doğruluk değeridir. Önermenin anlamı
ise söz konusu önermenin açıkladığı düşüncedir.
Bir ifadenin anlamı ise gönderim yapılan
nesnenin sunum biçimi olmaktadır.
Belirli betimleyicilerin, özel adlara benzer şekilde
gönderimlerinin bulunup bulunmadığı; gönderimin
anlama dayalı olmasının gerekip gerekmediği bir başka deyişle, adların ve ifadelerin
doğrudan gönderim yapıp yapmadığı; dilden bağımsız anlamların bulunup bulunmadığı; Frege’nin
ele aldığı türde özdeşliklerin zorunlu olup
olmadığı vb. konular Russell’dan Wittgenstein’a,
Quine’dan Kripke’ye pek çok analitik felsefeci
tarafından tartışılmıştır.
Frege, Grundgesetze’nin ikinci cildini yayımlamaya
hazırlanırken Russell, kendisine bir mektup
yazar ve Temel Yasa V’ten bir paradoksun
türetilebildiğini ifade eder. Russell “kendi kendisinin
elemanı olmayan kümelerin kümesi”nin
Frege’nin dizgesi içerisinde tanımlanabileceğini,
ancak böyle bir kümenin kendisinin hem elemanı
olacağının hem de elemanı olamayacağının
gösterilebildiğini, dolayısıyla bir çelişkinin ortaya
çıktığını gösterir. Bu durumda Frege’nin dizgesi
bir çelişkiye yer vermekte ve tutarsız olmaktadır.
Frege, sorunu kabul eder ve bir çözüm olmak
üzere bir Ek bölüm kaleme alır. Frege’nin önerdiğ
i çözümün yeterli olmadığı daha sonra anlaşılır. Daha sonra, başta olmak üzere pek çok matematikçi
ve felsefeci Russell Paradoksu’na bir
çözüm getirmeye yahut söz konusu paradoksun
ortaya çıkmayacağı aksiyomatik küme kuramları
geliştirmeye yönelirler. Söz konusu bu çaba, modern
matematik felsefesinin ana tartışma konularından birisini oluşturur.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM'ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi
Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf "Felsefeye Giriş" ve 2., 3., 4. Sınıf "Felsefe
Tarihi" Dersleri
Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
|
|
|