Bernardinus Telesius Kimdir?
Bir Rönesans bilimcisi olan Bernardinus Telesius (1509-1588) İtalya’nın güneyinde bulunan Cosenza’da doğdu. Milano, Roma ve Padua’da eğitim aldı.
Klasik kültür, felsefe ve bilim alanlarında çalıştı. Başyapıtı: De Rerum Natura Iuxta Propria Principia (Kendi İlkelerine Göre Şeylerin Doğası Üzerine) adını taşır. Bir doğal bilimci-doğa felsefesi çalışan kişi olarak skolastiğin Aristotelesçiliğini eleştirerek işe başlar.
Bu nedenle soyut aklın yetkesini kabul edenleri protesto etmek için oluşturulan büyük Güney İtalyan Deviniminin başkanlığını üstlenmiştir. Buna göre salt ussal işlemlerle bir doğruya ulaşmak pek olanaklı değildir, tersine duyulara başvurmak zorunludur; araştırmalarımızı duyularla sağlanan veriler üzerinde yapmak gerekir: Çünkü ona göre doğru bilginin tümü gerçek anlamda duyu algısı üzerinde kurulur. Ne var ki duyu algısı kuramı Aristoteles’in De Anima (Ruh Üzerine) adlı yapıtındaki görüşlerin yeniden bir ele alınışı olarak dikkati çeker. Ayrıca salt duyu algısı üzerinde doğru bilginin tam olarak nasıl oluşacağı sorusu açıklamalarında tam yanıt bulmuş gibi görünmemektedir.
Telesius’a göre doğruya ulaşmak için duyulara başvurmak kaçınılmazdır ve doğru bilgi duyu algısı üzerine kurulur.
Telesius’un otorite ve soyut akıl yöntemlerinden deney yöntemine geçilmesi gerektiğinde ısrar etmesi ve bireysel sorumluluğa geçiş döneminin bir simgesi kabul edilmesi nedeniyle bu sıfatı hak ettiği düşünülmektedir. Şu tümcesi onun doğa bilimine bakışını özetlemektedir:” Dünyanın yapısı ve onun içinde yer alan nesnelerin büyüklüğü ve dünyanın doğası, eskilerin yaptığı gibi akıl yoluyla araştırılamaz, ancak gözlem araçlarıyla anlaşılabilir.” Gerçi, onun gözlem anlayışı günümüzün modern gözlem anlayışından kısmen ayrılır: Ona göre gözlem, verilerin kaydedilmesinden çok daha geniş kapsamlı bir zihinsel süreçtir ve ayrıca analojik düşünceyi de içine almaktadır. Doğal dünyanın bilgisini elde edebilmek için gözlem yöntemini tüm yöntemlerden üstün ve gerekli gördüğü ve yine skolastik otoriteye karşı çıktığı için, Rönesans sonunun büyük düşünürü Bacon, kendisini “modernlerin ilki” olarak nitelendirir.
Telesius otoriteden ve soyut akıl yöntemlerinden deney yöntemine geçişte ısrar ederek felsefi empirizmin öncülerinden olmuştur.
Lütfen Bakınız:
– Telesius’un varlık felsefesi
Hazırlayan: Sosyolog Ömer Yıldırım
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM)
