William Edward Burghardt Du Bois Kimdir?

Amerikalı sosyolog, siyasetçi ve insan hakları aktivistidir.

20. yüzyılın ilk yarısında ABD’de Siyah protesto hareketinin en önemli önderidir. 1909’da Siyahları Geliştirme Ulusal Derneği’nin (NAACP) oluşturulmasına katkıda bulundu.1910-1934 arasında derneğin yayın organı Crisis’in yönetmenliğini yapmıştır.

Afrika kökenli tüm insanların bağımsızlıkları için ortak hareket etmeleri gerektiği düşüncesinden kaynaklanan Pan-Afrikanizm hareketi için de çalışan Du Bois, 1900’de Londra’da yapılan ilk Pan-Afrikan Konferansı’nın başkan yardımcısıydı. 1919-1927 arasında toplanan dört Pan-Afrikan Konferansı’nın düzenlenmesinde de büyük rol oynadı. Du Bois, dönemin en etkili siyah önderi Booker T. Washington’u eleştirerek ona karşı oluşturulan “Niagara Hareketi”nin kurucuları arasında yer aldı. Du Bois önce ırk ayrımı sorununun çözülebilmesi için sosyal bilimler dalında araştırmalara gerek olduğuna inanırken, daha sonra siyahlar aleyhindeki yasalar karşısında sosyal değişimin ancak protesto hareketleri ve direnişlerle elde edilebileceği sonucuna vardı. Bu nedenle siyahların çok çalışarak beyazlar gözünde saygınlık kazanması gerektiğini savunan B. T. Washington’a karşı çıktı. 1930’larda ise, siyahların yoksulluğa karşı, kooperatiflerden oluşan ayrı bir grup ekonomisi kurmaları gerektiğini savundu. 1909’da iç çekişmeler ve Washington’m muhalefetiyle zayıflayan örgütün yerine National Association for Advancement of Colored People NAACP’nin (Beyaz Olmayanların Gelişimi İçin Ulusal Birlik) kurulmasına öncülük etti. NAACP’nin araştırma müdürü, yönetim kurulu üyesi ve bu birliğin aylık gazetesi Crais’in yayın yönetmeni olan Du Bois, aynı zamanda 1910-1912 arasında Sosyalist Parti üyeliği de yaptı.

1934’te görüş ayrılıkları nedeniyle NAACP’den ayrılan Du Bois, Atlanta Üniversitesi’ne döndü ve sosyoloji bölümü başkanlığına getirildi. 1940’ta ırk ve kültür konularına yer veren Pbylon adında bir dergi yayımladı. 1944-1948 arasında araştırma müdürü olarak yeniden NAACP’ye döndü.

Birleşmiş Milletler’in 1945’teki kuruluş kongresinde danışman olarak bulunan Du Bois, BM’de Amerikalı siyahların sorunlarının gündeme gelmesini sağladı. 1950’de Amerikan İşçi Partisi’nden New York senatörlüğü için adaylığını koyan Du Bois hakkında 1950’de bir dış gücün ajanı olduğu gerekçesiyle dava açıldı. 1961’de Komünist Parti’ye girdi, aynı yıl daha önce Pan-Afrikanizm hareketinde birlikte çalıştığı Gana Cumhurbaşkanı Kwame Nkrumah’ın isteğiyle Gana uyruğuna geçti ve oraya yerleşti, Encyclopaedia Africana’nın yönetmenliğini yaptı.

Lütfen bakınız:

– “Yaşama inanın”
– Siyah milliyetçiliği ve sosyalizm

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı