John Philoponus Kimdir?
Johannes Philoponus, Aristoteles felsefesini yorumlayan ve Yeni-Platonculuk’a karşı yazdığı eleştirilerle ün kazanan Anadolu’da yaşamış bir filozoftur.
Philoponus’un hayatının ilk dönemiyle ilgili olarak İskenderiye’de Aristotelesçi filozof Ammonius Hermiae ile çalıştığı dışında pek fazla bir şey bilinmemektedir.
Filozof ve doğa bilimci olan Philoponus’un yöntemleri, Hristiyan inançlarının çevresinde şekillenmiştir. Evrenin mutlak bir başlangıcı olduğunu ve bu başlangıcın Tanrı tarafından ortaya konulduğunu savunarak geleceğin bilim insanlarına ve özellikle de İtalyan Galileo Galilei’ye önemli bir ilham kaynağı olarak soruşturma yöntemleri için yollar açmıştır.
Meslektaşları arasında pek sevilmeyen Philoponus, daha sonra felsefeden uzaklaşarak teolojiye yönelmiştir.
Felsefeye ilgi duyduğu ilk yıllarda Yeni-Platonculuk üzerinde çalışan Philoponus, daha sonra Platon’un ve Aristoteles’in yapıtlarını ele almış, bir süre doğduğu yöre olan Kapadokya dolaylarında felsefe ve dil bilgisi okutmuş, daha geniş kapsamlı çalışmalara girişmek amacıyla da dönemin en büyük bilim ve felsefe merkezlerinden birisi olan İskenderiye’ye gitmiştir.
Dil bilgisi alanındaki çalışmaları nedeniyle, düşünce tarihinde, “gramerci” mahlasıyla da bilinmektedir.
Philoponus’un felsefe çalışmaları yorum ve açıklamalar ve öteki eleştiriler olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.
Yorum ve açıklamalarını Platon ve Aristoteles felsefesi üzerine yapan Philoponus daha sonraki çağlarda, bu iki Yunan filozofunun görüşlerinin yayılmasında da etkili olmuştur.
Eleştiri türünde olan yazıları ise Yeni-Platonculuk’la ilgilidir. Bunlarda diyalektik bir yöntem kullanarak, Plotinos ve ardıllarının savlarını çürütmeyi amaçlamıştır.
Aristoteles’le ilgili yorumlarında, Aristotelesçi filozofların görüşlerini sıralayarak eleştirip özellikle Aristoteles’in etkin anlık konusundaki düşüncelerinin yanlış anlaşıldığını ileri sürmektedir.
Anadolu’da Kapadokya bölgesindeki Kasarca köyünde doğan Philoponus’un İskenderiye’de öldüğüne inanılmaktadır.
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
