Öz ve Olgu Nedir?
Nesnel gerçekliğin bağımlı iki yanı. Nesnel gerçekliğin göreli olarak sürekli, temel ve iç görünümü öz kavramıyla; göreli olarak değişebilen, ilineksel ve dış görünümü olgu kavramıyla dile getirilir. Bilimsel bilgide olgular çözümlenerek özün bilgisi edinilir. Bundan ötürüdür ki özle olgunun sıkı bağımlılığını bilmek, bilgi sürecinde çok önemlidir. “nesnelerin özleriyle görünümleri araçsız olarak çakışsalardı bilimler gereksiz olurdu”. Bilim, yüzeyde görünmeyen özün, görünümü aracılığıyla çözümlenmesinden ibarettir. Bilim, güneşin dünya çevresinde dönüşünü gözlemlemekle yetinseydi, dünyanın güneşin çevresinde döndüğü gerçeği hiçbir zaman bilinemez ve bu bilginin sayılamayacak kadar çok yararlı sonuçları gerçekleştirilemezdi.
Gerçek bilgi, olgunun altında yatan özün bilgisidir. Herhangi bir varlığın, dizgenin ya da sürecin özünü bilmek kesinlikle gereklidir. Çünkü olgular ya da görünümler çoğunlukla aldatıcıdır. Halk dilinde söylenegelen “görünüşe aldanmamalı” deyimi de bu bilimsel gerçeği dile getirir. Örneğin güneş dünyanın çevresinde dönüyormuş gibi görünür ama gerçekte dünya güneşin çevresinde dönmektedir. Gerçek bilgi özün bilgisidir. Ne var ki özün bilgisine daima görünümün bilgisinden varılır. Örneğin canlı örgenliğin özü metabolizma (çevresiyle özdek alışverişi, canlıyı cansızdan ayırt eden tek nitelik de budur)’dır. Ama bu öz milyarlarca bitki ve hayvan türünde olgulaşır. Birbirlerinden görünümleriyle farklı bulunan bu milyarlarca türün canlı’lıkta birleştiğini her birinin ayrı ayrı görünümlerinden özlerine inmekle anlamış bulunuyoruz.
Bir kaplanla bir çınar ağacının ve bir insanın aynı özden olduğunu anlamak, ancak özün bilgisine varmakla mümkün olmuştur. Nesnel gerçekliğin (nesnelerin, dizgelerin, süreçlerin) bilgisinden hemen saptayıverdiğimiz, bizden gizlenmiş olan iç yan’la algılarımıza açık olan ış yan, özle olgu kavramlarının dile getirdiği özelliklere yakın olmakla beraber onlardan bir hayli farklı bulunan iki özellik daha gösterirler: içerik ve biçim’le öznel ve genel. Bunlardan içerik ve biçim deyimi, öz ve olgu deyimiyle karıştırmamak gerekir. Ne var ki içerik ve biçim deyimi kimi çevrelerimizce biçim ve öz deyimiyle dile getirilmiş, bu yüzden de öz ve olgu deyimiyle karıştırılmıştır. Oysa nesnel gerçekliğin tam bilgisini elde edebilmek için öz ve olgu’yla birlikte içerik ve biçim’le özel ve genel’in bağımlı bilgilerini de edinmek gerekir.
