Makyavelizm; siyasette çıkarların sağlanması adına, her yola başvurulabileceğini savunan ve bu doğrultuda her yolu meşru kabul eden düşüncedir (Ülbeği, 2016: 90).

Makyavelizm; manipülatif ve menfaatçi tutumlar örgüsünde bireysel özellikleri nitelendirmektedir.

Makyavelizmin kökleri 1469-1527 yıllarında yaşamış Niccolo Machiavelli’nin 1513’te kaleme aldığı “The Prince” kitabına dayanmaktadır. Bu bağlamda ele alındığında Makyavelizm, açıkgözlülüğü ve riyakârlığı bünyesinde barındıran bir yaklaşımdır (Kareshki, 2011: 414).

MAKYAVELİZM FELSEFE ANLAYIŞI

Niccolo Machiavelli dürüst ve iyi görünmeyi isteyebilecek olmamıza rağmen, bunun pek de iyi bir fikir olmadığını ileri sürmektedir.

Machiavelli’ye göre bazı durumlarda yalan söylemek, verilen sözlerin tutulmaması ve hatta düşmanlarının öldürülmesi tercih edilmelidir. Bunu da şöyle açıklamaktadır:

“Bir prensin verdiği sözleri tutmak için endişelenmesine gerek yoktur. Etkili bir prens nasıl iyi olunmayacağını öğrenmelidir. En önemlisi iktidarda kalabilmektir ve bunu yapabilmek için hemen hemen her yol mubahtır.”

Buna göre elde edilen nihai sonuç, o sonucun nasıl elde edildiğinden daha önemlidir (Warburton, 2016: 83).

Nicccolo Machiavelli

Machiavelli’nin siyasete yaklaşımı bir bakıma insan doğasını çözümlemesini içermektedir. Machiavelli’ye göre insan yaradılışında yeni şeylere sahip olma dürtüsüyle doğar yani sahip olma arzusu doğuştandır.

Eğer kudret yetiyor ise arzulanan şey elde edilir ve bu çevre tarafından başarı olarak görülür. Eğer kendimizin dışında bir başkasının kudret kazanmasına izin verirsek bu bizim sonumuzu getireceğini ifade etmektedir.

Dünyadaki kaynakların sınırlı olması ve rekabet; güce olan gereksinimi arttırır. Kişinin sahip olduğu kudret eğer istediğini almaya yetmiyor ise mutsuzluk kaçınılmazdır bu durumda kudreti elinde tutanlar diğerleri tarafından kıskanılır (Dahling, Whitaker ve Levy, 2009: 223).

Machiavelli felsefesine göre, sevilen bir lider ziyade korkulan bir lider olmanın daha iyi olduğunu, ideal olanı ise, hem korkulan hem de sevilen bir lider olunması gerektiği, ancak bunu başarmak oldukça güç olduğunu vurgulamaktadır.

Makyavelist tutumlar bencilliği meşru kılmakta, bu da davranışları olumsuz yönde etkilemektedir. Bu tutumlar organizasyonlarda etik iklimi, kamu yönetiminde ise siyasal etkileşimleri olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Akdoğan ve Demirtaş, 2014).

Makyavelizmin, siyaseti ahlaki sınırlamalardan yoksunlaştırma önerisi, tüm ahlaksızlıkların siyaset ile meşru kılınmasını içermemektedir. Ancak, siyasi etkileşimleri sadece soyut bir yasa bağlamında değerlendirmeyi reddeder (Baştürk, 2013: 77).

Makyavelizm, kişinin kendi çıkarları için başkalarını manipüle edici tutumlarını içeren kişilik özelliği ifade etmektedir (Chen, 2010: 294). Makyavelist kişilik, kendi menfaatleri adına entrika çevirmeyi ve asılsız ifadelerle yönlendirme yapmayı yanlış bir tutum olarak görmez (Winter ve diğerleri, 2004: 281).

Nicccolo Machiavelli

Makyavelizm eğiliminde olan bireyler; kişiler arası iletişimde duygusuzluk, kabul görmüş etik normlara ilgisizlik, toplumsal öğretilere zayıf bağlılık ve benzeri yönelimler göstermektedirler.

Makyavelist eğilimleri yüksek olan bireyler, çevresindeki bireylerle ilişkilerinde duygusal yönden kopuk etkileşimde bulunmaktadırlar. Ayrıca makyavelizm ile empati, samimiyet ve dürüstlük arasında negatif yönlü bir ilişki söz konusudur (Austin vd., 2007: 180).

Bununla birlikte düşük Makyavelist eğilimler, yüksek iş ahlakı ile ilişkilendirilmektedir (Simić, Motović ve Stojković, 2015: 205).

Makyavelizm eğiliminde olan kişiler; septik ve duygusuzluk eğilimleri yüksek, ancak çevresindeki bireylere yön verme eğilimleri yüksektir. Kolay ikna edip zor ikna olurlar (Katrinli, Günay ve Zaptçıoğlu, 2013: 695).

MAKYAVELİZMİN 4 ALT BOYUTU

AHLAKİ YOKSUNLUK 

Ahlaki davranışta istenç ve usavurma büyük oranda yer bulur iken, ahlaki karakter; ahlaki davranışların yineleme sonucu kazanılan yatkınlığa dönüşmüş halidir.

Ahlaki değerlerin edinilip kişinin öz malı durumuna gelmesi sürecinde usavurma, seçme ve istenç etkinken; sonrasında duygulara yerleşen hal ve itiyat etkin hale gelmektedir (Yazıcı ve Yazıcı 2011: 54).

Günümüzde ahlak, doğasındaki iyi niyeti yitirme meylindedir (Köse, 2012: 14) Toplumsal ahlaki ilkeler ile bireyin ahlaki değerleri arasında meydana gelen tutarsızlığın oluşturduğu çelişki, ahlaki yoksunluğa ortam hazırlar (Kayıklık, 2005: 18).

Ahlaki yoksunluk, sosyal sınıfların her birinde kendisini gösterebilmekte olup en çok siyaset, iş ve ticaret ortamında görülmektedir (Akdoğan, 2009: 37).

DİĞERLERİNE GÜVENSİZLİK

Güvensizlik, insanların çevresindekilere karşı ön yargıları ve kuşkuyla yaklaşmasına, git gide kendi içine kapanık hale gelmesine ve sonrasında da genele negatif duygular beslemesine sebep olmaktadır (Özler, Atalay ve Şahin, 2010: 48).

Diğerlerine güvensizlikle ahlaki tutumlar arasında ters orantı söz konusudur. Mevcudiyete ilişkin tehdide maruz kaldığında veya kalındığı düşünüldüğünde birey normal şartlarda ahlaki yönden uygun görmediği davranışları, tehdidi bertaraf etmek adına ahlakileştirme eğilimi gösterebilmektedir (Ekmekci, 2011: 131).

KONTROL ARZUSU

Bu boyut insanın, süreçleri kendi düşünce, hitap ve davranışları ile yönlendirebileceğine yönelik inanç ve beklentilerini içermektedir (Hisli, Basım ve Şahin, 2009: 154).

Kontrol, insanın kendini ve çevresini etkileme ve yön verme kabiliyetidir. Makyavelizm eğilimli kişilik tipinde hiyerarşide her daim kontrol gereksinimi kendini göstermektedir.

STATÜ ARZUSU

Statü, toplumsal piramit içerisindeki yerdir (Gökaliler, Aybar ve Gülay, 2011: 37).

Statü hem insanın toplum içerisindeki yerini, hem de insanın, çevredeki bireylerin nazarındaki değerini ifade etmektedir. Statü, bireylerin, olumlu ya da olumsuz onur ölçüsü ile konumlandırılan tüm tipik unsurlarını içermektedir (Weber, 2008: 290).

Statü; çevredekileri kontrol etmek, gerekirse bilgiyi manipüle etmek ve benzeri unsurlarla amaca erişme yolunda konumdan yararlanmak adına gereklidir.

Kaynak: Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Güz-2017 Cilt:16 Sayı:63 (1361-1370), Sercan Ayhan SUNGUR