Politeizm Nedir? Çok Tanrıcılık

Politeizm, birden çok Tanrı’nın var olduğunu savunan düşünsel görüştür. Birçok Tanrı’nın varlığı düşüncesini benimseyen inanca, politeizm denilmektedir.

Politeizm sözlük anlamıyla “birden çok tanrıya inanmak, tapınmak” anlamına gelmektedir. Sözcük etimolojik açıdan, Yunanca poly (çok) ve theoi (tanrı) sözcüklerinden türemiştir.

Birçok tanrının varlığını kabul eden politeizm, üç bin yıl önce insanların yaklaşık toplam otuz beş bin Tanrı’ya inandıkları tahminiyle açıkça belirlidir. Örneğin eski Mısır’da her kentin ayrı bir Tanrı’sı vardır. Bu tanrılar ilkel totem düşüncesinin kalıntılarıdır.

Putataparlık Çağı da Yunan ve Latin mitolojilerinde görüldüğü gibi, insana benzeyen pek çok tanrının varlığını kabul etmiştir. Tarlaların korunması için başka, doğumun kolaylıkla gerçekleşmesi için başka, deniz yolculuğuna çıkılırken başka Tanrı’ya tapınılmıştır.

Poseidon, Antik Yunan kültüründe, deniz tanrısıdır.

POLİTEİZM

Eski toplumlarda tanrıların çokluğu, totemlerin ve fetişlerin çokluğuna uygun düşüyordu. Çünkü tanrılaştırılan bu totemler ve fetişlerin kendileriydi.

İlkel komünal toplumun çöküş çağında ortaya çıkan politeizm, köleci toplumun yerleşmesi üzerine monoteizme dönüşmüştür. Çünkü köle-efendi ilişkisine benzer bir kul-tanrı ilişkisi kurulması gerekiyordu. Tek tanrı, köleci düzenin monarşik başkanıydı.

Birçok antik din, geleneksel tanrıların toplandığı panteonlarla, politeistik bir yapıya sahipti. Bu panteonlar ve farklı tanrılar uzun bir zaman dilimi içerisinde kültürel değiş tokuş ve deneyimle yoğrularak gelişmiştir.

Eski toplumların birçoğu politeistti. Politeizmdeki önemli bir nokta, birçok tanrıya tapınmanın her şeyi bilen ve her şeyden güçlü bir ilahi varlığa inancı da içerebilecek olmasıdır. Nitekim çoğu politeistik dinde, panteonun başında, her şeyden ve diğer tanrılar da dahil herkesten güçlü ve bilge bir baş tanrı figürü bulunur.

Politeistik inanç sistemlerinde, tanrılar bireysel yetenek, ihtiyaç, hikâye, arzu ve özelliklere sahip karmaşık kişilikler olarak ortaya çıkar. Çoğu zaman bu tanrılar sınırsız güç ve bilgiye sahip değildir, bunun yerine, insan benzeri kişisel özelliklere sahip, ek olarak bazı bireysel (doğaüstü) güç, yetenek ve bilgiye sahip olarak tasvir edilirler.

Politeistik bir panteonda, tanrıların birden çok ismi olabilir ve her isim tanrının belirli bir rolüne veya hikâyesine gönderme yapıyor olabilir. Politeizm’in genel prensipleri arasında tanrılarının sayısının belirsiz olması ve her tanrının kendine özgü görevlerinin bulunması vardır.

Eski Anadolu uygarlıklarından olan Hitit ve Friglerin dinleri, Antik Yunan ve Roma dinleri, İslamiyet öncesi Arap toplumunun dini olan putperestlik ve günümüze ulaşmış olan dinlerden Hinduizm çoktanrılı dinlere örnektir.

Politeizme göre birden çok tanrı vardır ve tanrıların sayısı belirsizdir. Ayrıca çok tanrıcılık inancında tanrıların farklı görevleri bulunur ve her tanrının belirli bir görevi vardır.

Bu inancı benimseyenler Allah’ın yaratıcı ve güçlü olduğunu kabul ederler. Ancak bunun yanında Allah’tan başkalarına olağanüstü güçler atfederek, onlardan yardım beklerler. Doğa güçlerini, ölüleri, bir takım hayvanları, ay, güneş, yıldız gibi gök cisimlerini tanrılaştırırlar. Eski Yunan mitolojilerinde oldukça yaygın olan inanç biçimidir.

İnsanlar başlangıçta yüce bir yaratıcıya inanırken, zamanla değişik sosyal ve kültürel şartların etkisiyle tek tanrı inancından uzaklaşmışlardır. Bu durum onların başka bazı varlıklara yüce yaratıcıya ortak koşmalarına neden olmuş, böylece çok tanrıcılık veya putperestlik ortaya çıkmıştır.

Çok tanrıcılık, eski Yunan, Mısır, Roma ve İslamiyet’ten önce Arap Yarımadası’nda çok yangındı. Günümüz dünya dinlerinden olan, Şintoizm ve Hinduizmde çok tanrıcılık inancı vardır.

Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı