Metodik Şüphe ve Metodik Şüphecilik Nedir?
Descartes’ın şüpheciliği metodik şüphe üzerine kuruludur ve bu şüphecilik anlayışına metodik şüphecilik denir. Descartes, Felsefi Düşünceler’inin mutlak bir şüphenin kullanılmasıyla başladığı bilinmektedir. Descartes duyuların tanıklığını reddeder (Gördüğümüzü, duyduğumuzu, hareket ettiğimizi düşünürüz; ancak bunların bir yanılgı olduğunu anlarız), hatta matematik doğruları reddeder (Çünkü her şeye gücü yeten “kötü niyetli bir cin”in bütün düşüncelerimde beni aldatıyor olmaktan hoşlanması? mümkündür). Fakat bu Descartesçı şüphe, septiklerin şüphesinin tamamen tersidir. İşte bu şüphe yaklaşımına metodik şüphe ve bu akıma da metodik şüphecilik denir.
Descartes’a göre şüphe, doğru bilgiye ulaşmak için bir araç olarak kullanılmalıdır. Bu bağlamda şüphe, araç değil amaç olmalıdır. Ona göre metodik şüphe bir amaç olarak şu şekilde uygulanmalıdır: Her şeyden şüphe edilmelidir; ta ki kendisinde şüphe edilmeyecek bir gerçekliğe ulaşana dek… Örneğin Tanrı’dan, çevreden, kendinden ve başka insanlardan, her şeyden şüphe edilmelidir. Bu şüphe, şüphe edilemeyecek son sınıra kadar götürmelidir. Sonuçta, kendinden şüphe edilmeyecek şeye ulaşılacaktır. Şüphe etmek, düşünmek demektir. Düşünmek ise varolmaktır. O hâlde, Descartes, şu sonuca ulaşmıştır: “Düşünüyorum, o halde varım.”
İlgili konu: “Düşünüyorum, o halde varım.”
Metodik şüphe, gelip geçicidir (Descartes, düşündüğü ve şüphe ettiği olgusu dışında her şeyden şüphe edebileceğini fark ettiğinde bu şüphe sona erer. Bu kendisinden şüphe edilmesi mümkün olmayan “Düşünüyorum, o halde varım” doğrusu, kendisinden birçok başka doğrunun fışkıracağı bir ilk doğrudur). Sonra bu şüphe iradi bir şüphe, işlevi, düşünme eyleminin kendisini tüm saflığıyla ortaya çıkarmak için “zihni duyulardan, hatta her türlü düşünme konusundan uzaklaştırmak” (abducere mentem a sensibus) olan, Descartes’ın deyişiyle, “yapmacık” bir şüphedir.
METODİK ŞÜPHENİN ÖZELLİKLERİ
- Metodik şüphecilik, özümüz bakımından ruh olduğumuzu ortaya koymak amacıyla sahip olduğumuz düşünceleri geçici olarak bizden uzaklaştırmayı hedefleyen bir çilecinin pedagojisiyle aynı değere sahiptir.
- Metodik şüphe yöntemseldir.
- Metodik şüphe doğruyu araştırmanın hizmetine sunulmuş bir tekniktir.
- Metodik şüphe iyimser ve “kahramanca” (Hegel) bir şüphedir.
- Metodik şüphe felsefe binasının inşa edilmesinden önce gelen bir alan temizlemedir, yeni bir felsefe kurmak için daha önceki bütün bilgilerin iradi olarak bir yana bırakılması, yok sayılmasıdır.
Derleyen: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 3. Sınıf “Çağdaş Felsefe Tarihi” Dersi Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
