Felsefe hakkında her şey…

Bilim Türleri, Bilimin Türleri Nelerdir?

29.12.2020
14.200
Bilim Türleri, Bilimin Türleri Nelerdir?

Bilim türleri, bilimin konusu, amacı, yöntemi bakımından üç tür olarak açıklanabilir. Bilimin ortaya koyduğu bilgilere bilimsel bilgi denildiğini biliyoruz, işte bilimsel bilgi, ele aldığı konuya ve bilgiye ulaşmak için kullandığı yönteme ve amacına göre üç bilim grubuna ayrılır. Bu bağlamda bilimin türleri: formel bilimler, doğa bilimleri ve insan bilimleridir.

Bilim türlerinin ilki olarak formel bilimler ön plana çıkmaktadır. Formel bilimler, diğer bilimlere kaynaklık eden, kural koyucu bilimlerdir. Matematiksel ispat yöntemi ve mantığın düşünme ilkeleri bu gruba girer.

Doğa bilimleri deney ve gözleme dayanan, insan dışındaki nesne ve olgular dünyasını inceleme konusu yapan bilimlerdir.

Sosyal bilimler ise konusu insan ve özellikle kültür olan bilimlerdir. Sosyal bilimler, doğa bilimlerinden farklı yöntem ve teknikler kullanır. Örneğin anket, görüşme, monografi, vaka incelemesi, istatistik gibi.

Diğer bilimlerden farklı olarak sosyal bilimlerin hangi yöntemleri izlemesi gerektiği konusunda temel iki yaklaşım vardır. Pozitivist yaklaşım ve fenomenolojik yaklaşım. Bütün bilimlerin pozitif yöntemleri kullanması gerektiğini savunan pozitivizmin aksine fenomenolojik yöntem, kültür dünyasını incelemek için dışarıdan açıklama yapma yerine anlama ve yorumlamayı öne çıkarmıştır. Fenomenolojik yaklaşıma göre doğa incelenir ve açıklanır, insan ise açıklanır ve yorumlanır.

Bilimin Türleri, Bilim Türleri

Bilimin Türleri, Bilim Türleri

BİLİM TÜRLERİ

Formel Bilimler

Bu bilimlere ideal bilimler de denir. Matematik ve mantık gibi bilimler bu gruba girer. Bu bilimlerin ele aldığı konular doğada bulunmayan, duyularla algılanamayan, yalnızca düşüncede olan tasarımsal varlıklardan oluşur.

Örneğin matematiğin konularından olan sayıların, şekillerin, mantığın konusu kavramların, önermelerin ve akıl yürütmelerin doğada bir karşılığı yoktur. Bu yüzden de bunlara yalnızca düşüncede var olan ideal varlıklardır diyoruz. Matematik ve mantık bize dış dünya ile ilgili bilgi vermez. Bunun yerine doğru, nokta ve sayı gibi gerçekte var olmayan varlıklar arasındaki ilişkileri ele alır ve inceler.

Mantık da önermelerin içerikleriyle ve dış dünyadaki karşılığına uyup uymadığı ile ilgilenmez. Mantık için önemli olan yargıların doğruluğu değil, yargılar arası ilişkilerin doğruluğudur.

Formel bilimlerin konusunu oluşturan ideal varlıklar, yalnızca düşüncede bulunduğundan gözlem ve deneyle incelenemez. Bunun sonucu olarak formel bilimler genellikle tümdengelim (dedüksiyon) yöntemini kullanırlar.

Matematik, diğer bilim alanlarına kaynaklık eden bir formel bilimdir.

Matematik, diğer bilim alanlarına kaynaklık eden bir formel bilimdir.

Doğa Bilimleri

Bu bilimler formel bilimlerin tersine içerikle ilgili bilimlerdir. Doğa bilimleri başlığı altında fizik, kimya, astronomi, jeoloji, biyoloji gibi bilimleri sıralayabiliriz.

Doğa bilimlerinin temel özelliği olgusal oluşlarıdır. Olgusal olması demek, ele aldığı konuların doğrudan ya da dolaylı yoldan gözlenebilir olması demektir. Bir bilginin doğru kabul edilmesi deney ve gözlem yoluyla kanıtlanmış olmasıyla mümkündür.

Bu bilimler genel olarak tümevarım (endüksiyon) akıl yürütme yöntemini kullanılır. Yani, tek tek olaylardan, bu olayları açıklayacak genel sonuçlara, yasalara doğru gider.

Doğa bilimlerinin amacı, doğanın yapısını ve işleyişini anlamak ve açıklamaktır. Temel aldığı ilke nedensellik ilkesidir. Bu ilkeye göre aynı nedenler benzer koşullar altında hep aynı sonuçları verir. İşte bu ilkeden hareketle doğada ortaya çıkan olaylar arasındaki ilişkileri kavramaya çalışır; sonrada bu ilişkileri doğa yasaları şeklinde ifade etmeye çalışır.

Biyoloji, doğadaki canlı yaşamını ele alan bir doğa bilimidir.

Biyoloji, doğadaki canlı yaşamını ele alan bir doğa bilimidir.

İnsan bilimleri

Bu bilimler insanı değişik yönleriyle ele alan bilimlerdir.

Toplumu, toplumsal olay ve olguları inceleyen sosyoloji; insanın geçmişini konu edinen tarih; kültürü konu edinen antropoloji; insanın yaşadığı dünyayı fiziksel, demografik, toplumsal ve ekonomik görünümüyle ele alan coğrafya; insan davranışlarını ele alan psikoloji vb. insan bilimleri arasında yer alırlar. Buradan da anlaşılacağı üzere bu bilimler, insanla ve insanın yapıp ettikleriyle ilgili olan bilimlerdir.

Bu bilimler insanı toplum kuran, kültür yaratan, tarih yapan bilinçli bir varlık olarak ele alır. İnsanı ve insanla ilgili olayları ele aldığı için de mutlak ve genel kabul gören sonuçlara ulaşmak çok zordur.

Sosyoloji, toplumsal olguları konu edinen bir insan bilimidir.

Sosyoloji, toplumsal olguları konu edinen bir insan bilimidir.

Kaynak: Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve “Sosyolojiye Giriş” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Diğer Ders Notları (Ömer YILDIRIM); MEB Felsefe Ders Kitabı

BİR YORUM YAZIN

ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.

2005'ten beri çevrim içi felsefe yapıyoruz...