Bilgi Derecelenmeleri: Tanrı Bilgisi (Tam Bilgi) Nedir?

Spinoza bunu sezgi ya da intuition bilgisi olarak da niteler.

Bu bilgi türü, “Tanrı’nın belirli sıfatlarının formel özünün upuygun bir kavramından, modusların (nesnelerin) upuygun bir bilgisine doğru devam eder” (Ethika II). Felsefenin asıl amacı bu bilgi sistemine ulaşmaktır. Çünkü evren sisteminin zorunlu yapısına boyun eğebilmek için tüm gerçekliği sonsuzluk kipi altında (sub specie aeternitatis) görebilmek demektir.

Anlığın Düzeltilmesi Üzerine Deneme’de ortaya koyduğu üzere, felsefede doğru yöntem, zihni bulanık ve uygunsuz kavramlardan kurtarmak ve onu upuygun kavramlara ulaştırmaktır. Upuygun kavram ya da bilgi ona göre bu ikisi aynı şeydir gerçekliği yansıtan ve doğruluğu apaçık olarak görülebilen kavramdır. Spinoza’ya göre intuitif bilgi ya da tam bilgi dünyayı içindeki tüm varlıkların birbirleriyle zorunlu bağlarla bağlı olduğu tutarlı bir bütün olarak görmeyi, kavramayı sağlar.

Bu yüzden bilginin derecelenmelerinde bu aşamaya dek yükselebilmek gerekir. En alttaki bilgi türünün eksikliğini bilimsel bilgi aşaması yani us bilgisi giderebilir. Us bilgisi de nesnesine upuygun olduğu için sezgi bilgisi gibi mutlak olarak doğrudur. Ne var ki evren gerçekliğinin bütünlüğü burada tam yakalanamaz. Bu bilgi aşamasının, tam bilgi olarak nitelenmesinin uygun olduğu Tanrı bilgisi ile bütünlenmesi, evreni bilgi düzleminde, bütünlüğü içinde bölmeden, ayrıştırmadan kavrayabilmeyi sağlar.

Spinoza’nın varlık ve töz anlayışı, bilgi anlayışı bahsiyle ilişkili olarak yukarıda detaylı ele alındığı için bu aşamada Descartes’ten miras kalan zihin-beden ilişkisi sorununa yaklaşımını incelemek yerinde olacaktır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı