Bilgi Derecelenmeleri: Bilimsel Bilgi (Us Bilgisi) Nedir?

Deneyim esnasında aklın belirleyiciliği ortak kavramları da üretir. Bu tür kavramlar uzamın ve gerçekliğin öteki genel kavramlarıdır. Spinoza bunlara ortak kavramlar adını verir ve onları tümellerden ayırır. Bu “ortak kavramlar” açık ve seçik olarak nitelendirdiği birincil niteliklerin kavramlarına karşılık gelirler.

Çünkü onlar ussal sezgilerin nesneleridirler. Spinoza için bunlar bilimlerin başlangıç noktasını sağlarlar; onların kavramları upuygundur (açık ve seçiktir). Onlar gerçekliğin tüm kapsayıcı niteliklerini yansıttıkları sürece, gerçekliğin ta kendisi olarak görülebilirler. İşte bu nedenle onlar tüm insanlar için ortaktır; onlar tümel kavramlar gibi öznel değildirler. Bu yüzden us ya da bilim, ortak kavramlarına sahip olduğumuz sıfatların özsel niteliklerini özenle ortaya koymuş olmaktan ibarettir.

Bu bilginin dili matematikseldir, bu özellik onu ortak kavramlarla birlikte nesnel kılmaktadır. Böylelikle bilim, bilgi sisteminde sonul anlamda duyu deneyiminden türetilse bile, o, deneyimin yapabileceğinden daha doğru bir biçimde nesnelerin düzenini yansı tır. Bununla birlikte bilginin amacı tümüyle bu sistemleştirme değildir. Ama nesneleri daha çok sonsuzluk kipi altında (sub specie aeternitatis) bir bütün olarak görmektir. Bunun için sezgi ya da intuition devreye girmelidir ve sezgi usun üzerinde yer alır.

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı