Arnold Geulincx kimdir? Philaretus
Arnold Geulincx ya da takma adıyla Philaretus, 31 Ocak 1624 ila Kasım 1669 tarihleri arasında yaşamış olan Flaman metafizikçi, mantıkçı ve filozoftur.
Arnold Geulincx 31 Ocak 1624’de Antwerp’te doğdu, kasım 1669’da Leiden’de öldü. Louvain Üniversitesinde Descartesçı bir eğitim gördü. 1646’da aynı kurumda felsefe profesörü oldu. 1658’de Leiden’e gitti, Katolik kilisesinden ayrılarak Kalvinist oldu. Güç koşullar altında, aynı yıl tıp doktoru unvanını aldı. Düzenli bir görevi olmadan geçirdiği birkaç yıl içinde çeşitli yapıtlarını yayımlattı. 1665’de Leiden Üniversitesinde felsefe profesörlüğüne atandı ve ölümüne değin bu görevi sürdürdü.
Geulincx’in felsefesi Descartes’tan önemli ölçüde esinlenmiştir. O da Descartes gibi kuşkudan yola çıkmış ve düşünen bir varlık olarak “Ben”in bilgisine varmaya çalışmıştır. Bu bilgi, onun için de temel oluşturmaktadır. Geulincx, Descartes’tan farklı olarak ahlak konularıyla da ilgilenmiş ve bu alanda kendine özgü bir görüş geliştirmiştir. Töz konusunda, Descartes’ın çıkış noktalarını benimsemesine karşın değişik sonuçlara varmıştır.
Ethica’sında (“Ahlak”) erdem, ahlakın başlıca konusu yapılır. Erdem sevgiyle özdeş tutulur. Bu sevgi duygusal değil edimsel anlamdadır ve usa yöneltilmiştir. Ona göre Tanrının verdiği yasalarına uymak erdemli ve ahlaklı yaşamın gereğidir. Erdem gerçekte tektir ve yalındır. Ancak onun da değişik yönleri vardır. Bu temel yönleri belirlerken Geulincx geleneksel Platoncu ve Stoacı düşünceden ayrılır. Adaleti temel erdemlerden sayarken geleneğe uyan Geulincx, örneğin tedbir yerine boyun eğme ve özünü aşağı görmeyi (contemptio sui) getirir. Çaba ve çalışkanlık ise usu izlemek ve bir anlamda eylemde tedbirli olmaktır. Boyun eğme yine usun yasalarına uymak anlamındadır. Tanrının istencine değil, onun koyduğu ve kendinin de uyduğu ussallığa boyun eğmeyi savunur. Özünü aşağı görmek ise erdemin yönleri arasında en üstünüdür. Bu her şeyden önce insanın kendisini tanımasıdır. Bunun sonucunda insanın sevgisi usa ve Tanrı’ya tam bir bütünlük içinde döner.
Philaretus’un başlıca eserleri şöyle sıralanabilir: Saturnalia, 1653, (“Satürn Törenleri”); Logica, 1662, (“Mantık”); Ethica, 1664, (“Ahlak”); Entretiens sur la metaphysique et sur la religion, (ö.s.), 1688, (“Metafizik ve Din Üzerine Düşünceler); Metaphy- sica, (ö.s.), 1691, (“Metafizik”).
İLGİLİ KONULAR:
Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı
