Anaksagoras Kimdir? Anaxagoras

Anaksagoras, M.Ö. 500 ila 428 yılları arasında yaşamış Sokrates öncesi filozoflardan biridir. Felsefenin ilk dönemine büyük etki yapan filozoflardan birisi olan Anaksagoras, Atina’da bir felsefe okulu açarak Perikles, Euripides, Arkhelaos (bazı yazarlara göre bu kişi Sokrates’tir) gibi birçok öğrenci yetiştirmiştir. Platon’un Phaidion’unda Sokrates, Anaksagoras’tan ders aldığından bahsetmiştir.

Anaksagoras’ın doğum yeri olarak bugün Urla ilimizin yakınında bulunan eski adıyla Klazomenai şehri gösterilir. Anaksagoras bu şehrin soylu ailelerinden birine mensuptur. Anaksagoras’ın bütün servetini hayatını adadığı bilimsel araştırmalar uğruna tükettiği rivayet edilmektedir.

Anaksagoras Atina’ya yerleşmek için göçen ilk düşünürdür. Böylece Atina, felsefe dünyasının bir nevi merkezi hâline gelmiştir. Öyle ki sonraki filozofların birçoğu, felsefelerini Atina’ya taşımak için gayret göstermişlerdir. Anaksagoras Atina’da çok sıcak karşılanmış, dönemin en güçlü kişilerinden birisi olan Perikles’in dostluğunu kazanmıştır. Devrin başka bir önemli siması olan tragedya yazarı Evripides’le de ayrıca dostluk kurmuştur.

Anaksagoras’ın bilimsel çalışmaları özellikle gök üzerine yoğunlaşmıştır. Onun gök cisimlerini incelemesi ve gök taşının düşmesi onu evrensel düzenle ilgili yeni kuramlar geliştirmeye itmiştir. Ay ve Güneş tutulmaları, gök taşları, gök kuşağı ve Peloponnesos’dan daha büyük ve ışık saçan bir kütle olarak tanımladığı güneş ile ilgili bilgiler vermeye çalışmıştır. Gök cisimlerinin dünyayla aynı yapıda olduğunu ileri sürmüştür.

Bununla birlikte bu kuramları halkın inançlarına ters düşmüştür. Zira o dönemde Güneş Yunanlılar için bir Tanrı’dır ve onu bir taş olarak nitelendirmek büyük saygısızlıktır. Bu nedenle M.Ö. 450’de Anaksagoras, Perikles’in siyasi karşıtları tarafından, yerleşik inanca karşı geldiği gerekçesiyle mahkemeye verilmiştir. Zindana atılan Anaksagoras buradan Perikles sayesinde kurtulmuşsa da yine de Atina’dan ayrılıp İyonya’da bulunan Lampsakos’a (şimdiki Çanakkale, Lampsakos) sürgün edilmiştir. Sonrasında, M.Ö. 428 senesinde de burada ölmüştür.

Ölümünden sonra Lampsakos agorasına heykelinin dikildiği ve de öğrencilerin onun ölüm yıldönümlerinde anma törenleri düzenledikleri söylenir.

İlgili konular:

• Anaksagorsa ve plüralizm
• Anaksagoras felsefesine genel bir bakış
• Anaksagoras ve Elea Okulu
• Anaksagoras’ın nous ve spermata anlayışı
• Anaksagoras’ın evren anlayışı
• Anaksagoras’ta teleoloji ve deizm

Hazırlayan: Sosyolog Ömer YILDIRIM
Kaynak: Ömer YILDIRIM’ın Kişisel Ders Notları. Atatürk Üniversitesi Sosyoloji Bölümü 1. Sınıf “Felsefeye Giriş” ve 2., 3., 4. Sınıf “Felsefe Tarihi” Dersleri Ders Notları (Ömer YILDIRIM); Açık Öğretim Felsefe Ders Kitabı